مثلث نزول بازارها

از سوی دیگر، صندوق‌‌های طلا نیز در محدوده منفی بازگشایی شده و در همان ساعات ابتدایی با خروج پول همراه بودند. افت قیمت دلار در بازار آزاد به محدوده 86هزار تومان یکی از دلایل اصلی کاهش هیجانات در صندوق‌‌های مبتنی بر فلز زرد است. خبرهای ضدونقیض از احتمال آغاز مذاکرات سیاسی، موجب شده است طی چند روز اخیر، قیمت اسکناس آمریکایی از محدوده 92هزار تومان عقب‌‌نشینی کند. سکه امامی نیز به زیر 80میلیون تومان سقوط کرده است. حباب اسمی منفی در صندوق‌‌های طلا که در نتیجه افت بیشتر قیمت تابلوی این صندوق‌‌ها در برابر خالص ارزش روز دارایی‌‌های آنها است، ارزندگی این ابزار را نیز به مراتب افزایش داده است. همچنین حباب دارایی‌‌های موجود در صندوق‌‌های طلا که شامل سکه و شمش طلاست، در کف‌‌های تاریخی قرار دارد.

افزایش دامنه اهرمی‌‌ها

صندوق‌‌های اهرمی به عنوان یکی از ابزارهای پرریسک در بازار سهام قدمتی نزدیک به 4سال دارد. ابزاری که می‌‌توانست جایگزینی برای خرید اعتباری سهام باشد، اکنون به عنوان یکی از پرحاشیه‌‌ترین صندوق‌‌های بازار سهام، متهم ردیف اول رکود حاکم بر بورس است. برخی از فعالان بازار معتقدند کاهش شدید قیمت‌‌ها، عدم چشم‌‌انداز مناسب برای بازار و هزینه‌‌های بالای نگهداری این نوع از صندوق‌‌ها موجب شده است تا فشار فروش در ابزارهای اهرمی، به کل بازار نیز سرایت کند. 

در روزهای پررونق سال گذشته و سبزپوشی شاخص‌‌های سهامی در ابتدای سال، نقدهایی به عملکرد سازمان بورس در خصوص دامنه یکسان صندوق‌‌های اهرمی و بازار سهام وارد شد. اما عدم توجه به نظرهای فعالان بازار، صندوق‌‌های اهرمی را با حباب منفی همراه کرد. رشد شدید ارزش دارایی‌‌های صندوق‌‌های اهرمی به دلیل استفاده از ضریب اهرمی و استفاده از واحدهای عادی، در کنار رشد لاک‌‌پشتی قیمت تابلوی این صندوق‌‌ها، اختلاف قیمت و ارزش خالص روز دارایی‌‌ها را به حداکثر رساند. حباب منفی به ابزاری برای رقابت میان این صندوق‌‌ها تبدیل شد. به‌‌طوری که تمایل مدیران صندوق‌‌های اهرمی برای حباب منفی بیشتر در راستای جذب پول‌‌های جدید افزایش یافت. 

قبل از آغاز معاملات روز سه‌‌شنبه، علی‌‌اکبر ایرانشاهی، مدیر مرکز نظارت بر صندوق‌‌های سرمایه‌‌گذاری سازمان بورس اوراق بهادار تهران، طی اطلاعیه‌‌ای از افزایش دامنه نوسان صندوق‌‌های اهرمی خبر داد. محدوده مجاز نوسان قیمتی این صندوق‌‌ها از 3درصد به 4درصد افزایش یافت. خبری که به گفته ایرانشاهی در راستای افزایش جذابیت و تعادل قیمتی ابزارهای اهرمی بازار سهام صورت گرفت. این درحالی است که همزمان با آغاز معاملات روز گذشته، صندوق‌‌های اهرمی با فشار مضاعف فروش و با افت 4درصدی قیمت در صف فروش نشستند. رویکرد نادرست دستگاه‌‌های اقتصادی و کاهش اعتماد به بازار، تمام نمادهای بورسی، اعم از صندوق‌‌های اهرمی به صف فروش نشستند تا جلوی زیان به بارآمده سبدهای خود را بگیرند. گرفتن انگشت اتهام به سوی صندوق‌‌های اهرمی صرفا پاک‌‌کردن صورت‌‌مساله‌‌ای است که سال‌‌هاست اهالی بورس در انتظار گره‌‌گشایی برای آن هستند. 

طلا یا سهام؟

با کاهش قیمت سهام و صندوق‌‌های طلا در بازار سرمایه، فرصت مناسبی برای ورود سرمایه‌‌های جدید به وجود آمده است. هرچند طی دو هفته اخیر، عملکرد سازمان بورس و دیگر نهادهای اقتصادی، استقبال از بازار سهام را به حداقل رسانده است، اما به نظر می‌‌رسد ارزندگی نسبی طلا و سهام، می‌‌تواند پول‌‌های سرگردان را به گردونه دادوستدهای بازار سرمایه بازگرداند.  طی دو روزی که از هفته جاری گذشته است، بازار سهام صحنه تقابل کم‌‌سابقه خریداران و فروشندگان بود. خریداران نهادی که برای مقابله با صف‌های فروش و بازگشایی قفل معاملات، وارد میدان شدند. اما غلبه زور فروشندگان که احتمالا سناریویی بدبینانه را برای بورس تهران ترسیم کرده‌‌اند، موجب شد تا سبزی بورس تنها یک روز دوام داشته باشد.

نوسانات شدید قیمت دلار بازار آزاد طی نخستین فصل سال، احتمالا هزینه بالایی را به صنایع بورسی تحمیل کرده است. با وجود آنکه گزارش‌‌های درآمدی صنایع بورسی، در ظاهر نویدبخش به نظر می‌‌رسد، اما همچنان در خصوص هزینه‌‌ها و سودآوری بورسی‌‌ها در فصل بهار تردیدهایی وجود دارد. در صورتی که این نوسانات در بازار اسکناس آمریکایی تداوم داشته باشد، به جز تعداد انگشت‌‌شماری از صنایع بورسی که از این فراز و نشیب‌‌ها بهره می‌‌برند، عمده صنایع از این محل، متضرر خواهند شد. با این حال، افت شدید نسبت p/e بورس تهران که با انتشار صورت‌‌های مالی بهار طی روزهای آینده ادامه خواهد داشت، می‌‌تواند معیاری برای ورود مجدد سرمایه‌‌گذاران به بازار سهام باشد. هرچند ریسک‌‌های سیاسی همچنان پابرجاست و رشد نرخ بهره، اجازه نخواهد داد تا بورس تهران با p/e بالایی مورد معامله قرار گیرد.

در صندوق‌‌های طلا نیز همچنان نشانه‌‌هایی از امید به احیای مذاکرات ناتمام ماه گذشته وجود دارد. افت قابل توجه قیمت این صندوق‌‌ها پس از هیجانات روزهای ابتدایی پس از بازگشایی، حکایت از آن دارد که فرصت مناسبی برای ورود پول خریداران به این صندوق‌‌ها پدید آمده است. با این حال، در صورتی که سیاست‌‌های منفعلانه سیاستگذاران اقتصادی درباره بورس تداوم داشته باشد، صندوق‌‌های طلا محل امنی برای سرمایه‌‌گذاران خواهد شد. حضور همزمان هر دو ابزار صندوق‌‌های طلا و نمادهای بازار سهام، می‌‌تواند ضمن پوشش ریسک تحولات سیاسی، شانس سبد بورس‌‌بازان را برای کسب بازدهی قابل قبول افزایش دهد.