گام 10در الفبای ساختمان: اجرای اندودهای زیرکار

به گزارش اخبار ساخته ها؛ پس از دیوارچینی و تثبیت نهایی تیغه‌ها، نوبت به اجرای لایه‌ای می‌رسد که بستری مناسب برای پوشش‌های نهایی فراهم می‌کند: اندود زیرکار.
اندودهای زیرکار نه‌تنها باعث صاف و تراز شدن سطوح داخلی می‌شوند، بلکه نقشی اساسی در چسبندگی لایه‌های بعدی مثل رنگ، گچ سفید، کاشی یا کاغذدیواری ایفا می‌کنند.
در این گام از مجموعه «الفبای ساختمان» به بررسی کامل انواع اندودهای زیرکار، مصالح، روش‌های اجرا، ابزار مورد استفاده و نکات اجرایی آن می‌پردازیم.

۱. تعریف اندود زیرکار و نقش آن

اندود زیرکار، لایه‌ای است که بر روی سطح خام دیوار یا سقف اعمال می‌شود تا ناهمواری‌ها را پوشش دهد و شرایط مناسبی برای اجرای پوشش نهایی (فینیشینگ) ایجاد کند.
این اندود، همچنین بخشی از عملکرد حرارتی، صوتی و مقاومتی سطح را نیز تأمین می‌کند.

۲. انواع اندودهای زیرکار

اندودهای مورد استفاده در ساختمان به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند که رایج‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
• گچ‌وخاک: مناسب فضاهای داخلی خشک
• ماسه سیمان: مناسب فضاهای مرطوب مثل سرویس‌ها و آشپزخانه
• اندود آهکی: کاربرد در ساختمان‌های سنتی یا مناطق با رطوبت بالا
• اندودهای ترکیبی: مثل آستر ماسه سیمان + رویه گچ‌وخاک یا گچ سفید

۳. گچ‌وخاک: ویژگی‌ها، کاربرد و اجرای صحیح

گچ‌وخاک ترکیبی از گچ ساختمانی و خاک رس است که با نسبت مشخص (معمولاً ۵۰-۵۰) با آب ترکیب می‌شود.
این ملات سبک، ارزان، سریع‌گیر و برای سطوح داخلی خشک مناسب است.

در سال‌های اخیر، گچ‌وخاک‌های آماده کارخانه‌ای وارد بازار شده‌اند که در کیسه‌های ۳۰ تا ۴۰ کیلویی بسته‌بندی شده و فقط نیاز به ترکیب با آب دارند؛ این نوع ملات کیفیت یکنواخت‌تری نسبت به مخلوط دستی دارد.

برای جلوگیری از ترک‌خوردگی، ضخامت اجرای گچ‌وخاک نباید از ۲ سانتی‌متر بیشتر شود؛ در صورت نیاز به ضخامت بیشتر، باید در چند لایه اجرا گردد.
در دیوارهایی مانند هبلکس یا سطوح با جذب بالا، استفاده از پرایمر یا چسب مخصوص الزامی است. همچنین اجرای توری فایبرگلاس یا فلزی برای جلوگیری از ترک‌خوردگی در نقاط اتصال توصیه می‌شود.

نکته مهم در سطوح بتنی:

چسبندگی گچ به بتن بسیار پایین است. برای اجرای گچ‌وخاک یا گچ سفید بر روی سقف یا دیوارهای بتنی، باید ابتدا پرایمر مخصوصی به نام گیپتون روی سطح اعمال شود.
این ماده سطح بتن را زبر کرده و با افزایش چسبندگی، از جداشدگی اندود جلوگیری می‌کند.
گیپتون باید با غلطک یا قلم‌مو به‌صورت یکنواخت اجرا شده و پس از خشک شدن کامل، اندود گچی بر روی آن اعمال گردد.

۴. اندود ماسه سیمان: کاربرد و جزئیات اجرا

ملات ماسه سیمان با نسبت تقریبی ۱:۴ (یک واحد سیمان، چهار واحد ماسه) تهیه می‌شود و برای فضاهایی با احتمال تماس با رطوبت مناسب است، از جمله:
• سرویس‌های بهداشتی
• آشپزخانه
• دیوارهای بیرونی و پارکینگ‌ها

اجرای صحیح اندود ماسه سیمان نیاز به زیرسازی مناسب، کروم‌بندی دقیق و شمشه‌کشی با ابزار فلزی دارد.
در برخی پروژه‌ها، این اندود به‌صورت دو لایه اجرا می‌شود:
• آستر (ضخیم‌تر برای تراز اولیه)
• نرمه (لایه نازک نهایی برای صافی بیشتر)

در سطوحی مانند بلوک سیمانی یا بتن، اجرای لایه تگری یا چسب بتن قبل از اندود باعث افزایش چسبندگی ملات می‌شود.

۵. مراحل اجرای اندود زیرکار

۱. تگری یا زبره‌کاری (برای سطوح صاف یا بتنی)
۲. کروم‌بندی (خط‌کشی گچی یا سیمانی با تراز دقیق)
۳. پخش ملات و شمشه‌کشی بین کروم‌ها
۴. پرداخت نهایی سطح و آماده‌سازی برای لایه رویه

۶. نکات اجرایی مهم

• ملات باید تازه باشد؛ استفاده از ملات مانده یا آب‌خورده ممنوع است
• اجرای چندلایه با فاصله زمانی مناسب برای جلوگیری از ترک
• استفاده از پرایمر یا چسب در سطوح خاص (هبلکس، سطوح جاذب)
• ممنوعیت اجرای گچ‌وخاک در سرویس‌ها و فضاهای مرطوب
• ایجاد شیار انبساطی در دیوارهای طویل برای پیشگیری از ترک

۷. استانداردها و ضوابط فنی

• مبحث پنجم مقررات ملی ساختمان: مصالح و فرآورده‌های ساختمانی
• نشریه ۵۵ سازمان برنامه و بودجه: ضوابط اجرایی اندودهای داخلی
• توصیه‌نامه‌های سازمان نظام مهندسی: نحوه اجرای اندود در مناطق مرطوب

انتهای پیام/